Geçici Vergi Nedir, Nasıl Hesaplanır?

Vergiler farklı mükellef gruplarının ödemek zorunda olduğu kesintilerdir. Birçok farklı vergi türü bulunur ve her bir vergi çeşidini ödemek durumunda olan gruplar değişiklik gösterir. Aynı zamanda vergi dilimleri, yani yapılacak kesinti miktarı da farklı olabilir. Vergiler, temel olarak elde edilen kazancın bir miktarını devlete ödemek olarak düşünülebilir. Mükellef grupların sıklıkla tercih ettiği vergi türlerinden birisi de geçici vergidir. “Geçici vergi nedir?” konusu yaygın olarak merak edilir. 

Geçici vergi ya da diğer adı ile peşin vergi, gelir ve kurumlar vergisinin 3 aylık periyotlar hâlinde yılda 4 defa ödenmesidir. Gelir ve kurumlar vergisi, normal şartlarda her yıl mart ayında yılda bir kez ödenir. Geçici vergi sayesinde mükellefler bu vergiyi yılda bir kez ödemek yerine 3 ayda bir olmak üzere 4 kere ödeyebilir. Geçici vergi, en basit anlatımı ile, gelir ve kurumlar vergisinin 4 taksite bölünmüş versiyonu olarak düşünülebilir. 

Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?

Birçok mükellef, “Geçici vergi nasıl hesaplanır?” sorusuna cevap arar. Belirlenen dilimlerin kazanca yansıtılması şeklinde hesaplanabilir. Kurumların ve mükelleflerin ödemesi gereken vergi miktarı ise değişiklik gösterir. Zira mükellefler ve kurumlar için belirlenen vergi dilimleri farklıdır. 

Geçici vergi hesaplamak için %15 ve %25 vergi dilimleri kullanılır. Gelir vergisi ödeyecek olan mükellefler, kazançlarının %15’ini ödemek zorundadır. Kurumlar vergisi mükellefleri ise kazançlarının %25’ini öder. Bu yüzdeler, bulunulan 3 aylık periyotta elde edilen kazanç üzerinden hesaplanır. 

Geçici Vergi Hesaplamasını Kim Yapar?

Geçici vergi, mükellefin kendisi ya da mali müşavir tarafından hesaplanabilir. Mükellefler kendi geçici vergi miktarlarını belirtilen dilimle hesaplama yaparak öğrenebilir. Mükellefler aynı zamanda hesaplama sonucu elde ettikleri geçici vergiyi beyan ederek ödeyebilir. Bunlarla beraber, hesaplama ve beyan etme işlemleri için bir mali müşavir ile çalışmak da mümkündür. 

İşlem hacmi yüksek mükellefler mali müşavir ile çalışarak işlem yüklerini azaltmak ister. Zira geçici vergi zamanında ödenmesi gereken bir vergi taksitidir. Bu verginin zamanında ödenmemesi ekstra faizlere yol açabilir. Aynı zamanda bu vergiyi sadece bir dönem ödeyerek geriye kalan dönem için senede bir gelir ve kurumlar vergisi ödemek mümkün değildir. Bu nedenle işlem hacmi büyük mükellefler vergi hesaplama ve işlemlerini mali müşavir ile gerçekleştirir. 

Geçici Verginin Dönemleri, Beyan ve Ödeme Zamanları

Mükellefler geçici vergi beyan işlemleri ve ödemeleri için belirlenen dönemleri dikkate almalıdır. Gecikmeli ödemelerde gecikme faizi uygulanır ve mükellefler daha fazla vergi ödemek durumunda kalabilir. Mükelleflerin dikkat etmesi gereken geçici vergi dönemleri şu şekildedir:

• 1. Dönem – Ocak – Şubat – Mart 
• 2. Dönem – Nisan – Mayıs – Haziran
• 3. Dönem – Temmuz – Ağustos – Eylül
• 4. Dönem – Ekim – Kasım – Aralık 

Geçici vergi hesaplama işlemlerinde mükellefler bu dönemlere göre kazançlarını esas almalıdır. 3 aylık dönemin 2. ayının 17. gününün akşamına kadar geçici vergi beyannamesi verilmelidir. Beyanname belgesi ile mükellefler 3 aylık kazançlarını ilgili bakanlığa beyan eder ve ne kadar vergi ödeyeceğini belirtmiş olurlar. Geçici vergi ödemeleri beyanname ile birlikte yapılır. Vergi ödeme ve beyanname verme tarihleri şunlardır:

• Birinci dönem için 17 Mayıs
• İkinci dönem için 17 Ağustos
• Üçüncü dönem için 17 Kasım
• Dördüncü dönem için 17 Şubat 

Hangi Kazançlar Geçici Verginin Kapsamına Girer?

Geçici vergi, belirtilen usulde kazanç elde eden kişi ve kurumlar tarafından ödenebilir. Gelir ve kurumlar vergisini yılda 4 taksit şeklinde ödemek isteyen mükellefler, kazançlarının vergi kapsamına girmesi durumunda geçici vergi beyan edebilir. Geçici vergi kapsamına giren kazançlar şunlardır:

• Serbest meslek erbaplarının elde ettiği kazançlar,
• Gerçek usulde vergilendirilen ticari kazançlar,
• Kurumlar vergisine tabi tutulan kazançlar. 

Kimler Geçici Vergi Ödemez?

Bazı kişi ve kurumlar bu vergiyi ödemez. Geçici vergi ödemeyenler şunlardır:

• Gelir vergisi mükellefi olan fakat kazancı basit usulde vergiye tabi tutulanlar,
• Zirai gelir elde edenler,
• Yıllara sari onarım ve inşaat faaliyetleri gerçekleştirenler,
• Diğer kazanç ve irat sahipleri,
• Ücret geliri usulünde kazanç sahipleri,
• Menkul ve gayrimenkul sermaye iradı sahipleri,
• Kazançları vergiye tabi tutulmayan serbest meslek erbapları,
• Noter şubesinin bulunmadığı bölgelerde Adalet Bakanlığı’nın geçici noter yardımcısı olarak görev yapanlar. 

Geçici Vergiye Esas Kazanç Tespiti

Mükellefler, geçici vergi konusu olan kazançların tespitini yapmak ve vergisini beyanname eşliğinde ödemek durumundadır. Kazanç tespiti için 3, 6, 9 ve 12 aylık mali tablolar kullanılabilir. Birinci dönemde ödeme yaparken 3, ikinci dönemde 6, üçüncü dönemde 9 ve dördüncü dönemde 12 aylık mali tablolarda bulunan kazançlar esas alınır.

Fakat bu noktada dikkat edilmesi gereken önemli hususlardan birisi 2, 3 ve 4. dönemlerde hesaplama yaparken önceden ödenmiş vergilerin düşülmesi gerektiğidir. Örneğin 3. dönemde geçici vergi hesaplaması yapan bir mükellef, 9 aylık mali tablo kullanmalıdır. Fakat 9 ay içerisindeki 6 ayın vergilerini 1 ve 2. dönemlerde ödediği için tekrar ödemesine gerek yoktur. 1 ve 2. dönemlerin vergi tutarları toplam tutardan düşülür ve geriye kalan miktar, beyanname eşliğinde ödenir. 

Geçici Vergi Beyannamesi Düzenlenirken Neler Dikkate Alınır?

Vergi ödemesi yapmak için beyanname düzenlerken mükelleflerin dikkate alması gereken bazı noktalar bulunabilir. Mükellefler vergi beyannamesi düzenlerken, gelir ve kurumlar vergisi beyannamesi düzenlerken uygulanan indirim ve istisnalardan yararlanabilir. Yani gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinde bulunan istisna ve indirim hakları geçici vergi beyannamesi için de geçerlidir. Zira bu vergi, gelir ve kurumlar vergisinin 4 taksitli bir ödemesidir. 

Geçici Vergi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Birçok gelir ve kurumlar vergisi mükellefi, bu vergi hakkında bilgi almak ister. Kurumlar ve mükellefler için daha esnek bir ödeme planı oluşturan geçici vergi, aynı zamanda yüksek miktarda gelir ve kurumlar vergisi ödeyen mükellefler tarafından da tercih edilir. 

Geçici Verginin Eksik Beyan Durumunda Ne Yapılır?

Geçici vergi kimi zaman eksik ya da yanlış hesaplanabilir. Mükelleflerin ekstra yaptırımlar ile karşılaşmamak için beyanname ve hesaplamaları titizlikle yapmaları gerekir. Kazançların beyannamede eksik beyan edilmesi durumunda ise eksik beyan edilen kazançların ödenmesi beklenir. Fakat eksik beyan edilen tutarın beyan edilmesi gereken miktarın %10’undan küçük olması durumunda faiz uygulanır. Yani %10’u aşan eksik beyanlar faizli ödenir. Bu durumda uygulanan faiz, gecikme faizidir.

Geçici Verginin Ödenmemesi Durumunda Gecikme Zammı Hesaplanır mı?

Ödenmeyen vergiler için gecikme zammı ödenmelidir. Ödenmeyen geçici vergi miktarları, yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinden terkin edilir. Terkin etmek, vergi miktarını beyannameden çıkarmak, ayırmak anlamına gelir. Terkin edilen miktar ayrıca ödenmelidir. Terkin edilen miktar için gecikme zammı uygulanır. 

Geçici Vergi Oranı Yüzde Kaçtır?

Geçici vergi oranı, mükellef türüne göre değişiklik gösterir. Gelir vergisi mükellefleri 3 aylık kazançlarının %13’lük kısmını öder. Kurumlar vergisi mükellefleri ise 3 aylık kazançlarının %25’ini öder.

Önceki yazımıza https://www.taxationistanbul.com/web-tabanli-on-muhasebe-programi/ linkinden ulaşabilirsiniz.