Kümülatif Vergi Matrahı

Bildiğimiz üzere ücretli çalışanların bordroları hazırlanırken kazançları üzerinden yasal kesintiler yapılmaktadır. Bu kesintiler, işçi adına yapılan yasal ödemelerdir. Fakat bunların doğru şekilde ve zamanında ödenmesi, işverenlerin sorumluluğundadır. Gelir vergisi de bu kesintilerden biridir. İşverenlerin, çalışanları adına ödemesi gereken vergi çeşitlerinden biri de kümülatif vergi matrahıdır. Peki, kümülatif ne demektir?

Kümülatif kelime anlamını incelediğimizde “artan”, “üst üste eklenen”, “toplu” ve “birikmiş” anlamları taşımaktadır. Kümülatif gelir vergisi, genel olarak “KGVM” olarak kısaltılmakta ve uygulamada da bu şekilde kullanılmaktadır.

Kümülatif Vergi Matrahı Nedir?

Kümülatif vergi matrahı, tüm bir yıl boyunca çalışan tarafından kazanılan meblağlar göz önüne alındığında hesaplanmış olan gelir vergisi ödemelerinin oluşturduğu gelir vergisi matrahlarının toplamına eşittir. Bu, tam bir yılı kapsaması sebebiyle her yıl ocak ayında sıfırlanmaktadır.

Devletin her yılın başında gelir vergisi oranlarına uygulanacak vergi dilimi rakamlarını belirlediği gelir vergisi tarifesi vardır. Bu tarife, çalışanın ay içindeki kazançlarının hangi oranlar üzerinden vergilendirileceğini göstermektedir. Oranı tespit edebilmek için de çalışanın o takvim yılı içerisindeki gelir vergisi matrahlarının toplam değerine ihtiyaç olmaktadır. Çünkü vergi oranları bu toplama göre belirlenmektedir. Kümülatif gelir vergisi matrahı, kısaca “birikmiş matrah” olarak da adlandırılmaktadır. 

Kümülatif vergi matrahı, çalışanın takvim yılı içerisinde ilk bordrosunun hesaplandığı ayda başlar. Her yılın sonunda da sıfırlanmaktadır. Devam eden aylarda yeniden birikmeye başlamaktadır. KGVM bize her ay hangi orandan vergi hesabı yapacağımızı söyler. Bu sebeple vergi hesaplaması konusunda oldukça önem taşımaktadır. 

Kümülatif Vergi Matrahı Nasıl Hesaplanır?

Kümülatif vergi matrahı hesaplaması yapılırken ilk olarak çalışan işçinin brüt ücreti üzerinden genel sağlık sigortası (GSS) ve işsizlik sigortası işçi katılım payının düşülmesi sonucunda elde edilen meblağdır. Yani yapılan bu kesintiler sonrasında elde edilen ücret, çalışan işçinin vergi matrahıdır. İlk adım olarak kazançtan gerekli kesintiler çıkarılmalıdır. 

Örnek üzerinden açıklama yapalım.

Aylık brüt maaşı 8.000 TL olan bir çalışanın;

• Genel Sağlık Sigortası Kesintisi: 8.000 x %14 = 1.128 TL,
• İşsizlik Sigorta Kesintisi: 8.000 x %1 = 80 TL’dir.

İşçinin toplam kazancından bu kesintileri yaparak çalışanın aylık gelir vergisi matrahına ulaşabilmemiz mümkün olmaktadır. 

8000 – (1128 + 80) = 6792 TL

Gelir vergisi matrahını 6792 TL olarak hesapladığımız bu çalışanın bir sonraki ayda da benzer şekilde hesaplamaları yapılır ve elde ettiğimiz tutar, bir önceki aya ilave edilir. Yani özetleyecek olursak bu işlem yapıldıktan sonra çalışan kişinin sonraki aylarda da yaptığı çalışmalar karşılığında kazancı üzerinden hesaplanan meblağ, her ay devrederek ilerler. Vergi matrahı belirlendikten sonra vergilendirme yapılır.

Kümülatif Vergi Matrahı Belgesi Nereden ve Nasıl Alınır?

Hem işverenler hem de çalışanlar açısından doğru ve zamanında hesaplanması gerekli olan kümülatif vergi matrahı hesaplamaları, her yıl devlet organlarınca belirlenen asgari ücretler bazından değişiklik göstermektedir. Günümüz koşullarında bireysel bazda her çalışan için ayrı ayrı hesaplanması gereken bu matrahlar için çeşitli programlar da kullanılmaktadır.

Günümüz koşullarında her geçen gün teknolojinin daha çok hayatımıza girmesi ve kolaylaştırması sayesinde çalışanların resmi belgelere elektronik ortam üzerinden de ulaşabilmeleri artık mümkündür. Çalışanlar ve işverenler, kümülatif vergi matrahına dair verilere e-devlet sistemi üzerinden “e-vergi levhası sorgulama” seçeneği ile ulaşabilmekte ve belgeyi temin edebilmektedirler.

Bunun yanında işverenler, çalışanın işe başlaması öncesinde daha önceki iş yerindeki gelir vergisi matrahlarını incelemek ve bununla birlikte herhangi bir vergi borcu olup olmadığına bakmak adına çalışanlardan çeşitli belgeler talep ederler.

Kümülatif vergi matrahı, günümüzde işverenlerin çalışanlarından işe giriş sürecinde istedikleri belgelerden biridir. Farklı bir iş yerinde yeni işe başlayacak çalışanlar, bu belgeye e-devlet sistemi üzerinden erişebilecekleri gibi belgeyi eski iş yerlerinden almaları da mümkündür. 

Kümülatif Vergi Matrahı Taşınabilir mi? İşçinin Taşıması Gerekir mi?

“Kümülatif vergi matrahının taşınması gerekir mi?” sorusu yıllardır farklı uygulamalarla tartışılan bir konudur. Konuyla ilgili Gelir İdaresi Başkanlığına sorulan sorulara karşılık olarak yayınlanan özelgeler, bu konudaki tek kaynağımızdır. Geçtiğimiz dönemde Gelir Vergisi Genel Tebliği yayımlanmıştır.

Çalışan işçi, aynı anda farklı bir iş yerinde de çalışıyor olabilir. Yıl içinde farklı işlerde çalışmış da olabilir. İşverenin çalışanın başka yerlerde birikmiş matrahı olup olmadığını kontrol etme imkânı bulunmamaktadır. Fakat çalışanın vergilerini de en doğru şekilde ödemekle yükümlü olan işveren için bu yasal bir zorunluluktur. Daha öncesinde bazı iş yerleri, kendi iş yerlerinde işe başlayacak her çalışandan son çalıştıkları iş yerlerindeki kümülatif vergi matrahı bilgisini talep etmekteydi. 

Çalışanın ilk bordrosunu da bu kümülatif gelir vergisi matrahı üzerinden devam ettirmekteydi. Bazı iş yerleri ise geçmiş çalışması ile yeni çalışmasını ilişkilendirmeden vergilendirmeye sıfırdan başlamaktaydı. Fakat son düzenlemeler ile konu açıklığa kavuştu. 

Konu ile ilgili Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayımlanan yeni düzenlemeye göre aynı takvim yılı içerisinde iş değişikliği yaparak farklı bir iş yerinde çalışmaya başlayan çalışanların eski kümülatif vergi matrahlarını, yeni başlayacakları iş yerine taşıyamayacakları belirtildi. Buna göre yeni yapılan düzenlemelerle birlikte çalışanın aynı takvim yılı içerisinde farklı iş yerlerinde çalışmış olması durumunda eski sisteme göre farklı bir uygulama getirilmiştir. 

Kümülatif vergi matrahı, son iş yerinden temin edilebilmektedir. Fakat aynı yıl içerisinde yeni bir işe başlayan çalışanların vergi matrahlarının sıfırdan başlatılması gerekmektedir. Çalışanların yeni iş yerlerinde sıfırdan başlatılarak vergi matrahı hesaplama işlemleri yapılacaktır. Fakat yine aynı işverenin farklı iş yerinde çalışmaya başlanması da uygulamada karşımıza çıkmaktadır. Bu durumda kümülatif vergi matrahının taşınması mümkün olmaktadır.

Çalışan aynı anda farklı işverenlere bağlı olan farklı bir iş yerinde çalışarak gelir elde ediyor ise bu gelirler ayrı ayrı vergilendirilmelidir. Bu durumda vergi matrahının birleştirilmesi ya da yeni iş yerine taşınması gibi bir durum söz konusu olmamaktadır. 

2022 Yılı Güncel Düzenlemeleri ile Neler Değişmiştir?

Günümüzün ekonomik ve vergilendirme şartlarında gelişen değişimler sonucunda 2022 yılı içinde yeni düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemelerde asgari ücret artışları kapsamında, daha önceki başlıklarda anlattığımız hesaplamalardan farklı olarak, önemli bir değişikliğe gidilmiştir. Bu yeni düzenlemelere göre alınan maaşın güncel asgari ücret tutarını aştığı durumlarda asgari ücret miktarı, aylık toplam kazançtan düşülmekte ve kümülatif vergi matrahı, asgari ücret üzerinde kalan tutar esas alınarak hesaplanmaktadır.

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından her yıl yeniden düzenlemeler yapılmakta ve gelir vergisi dilimleri, gelir aralığı açısından farklılık gösteren her çalışan için ayrı oranlarda hesaplanmaktadır. Aylık gelir vergisi, kümülatif vergi matrahı tutarına ve kazanç aralıklarına göre oranları %15 ile %40 arasında değişmektedir. 

Önceki yazımıza https://www.taxationistanbul.com/gider-pusulasi-nedir-kim-duzenler/ linkinden ulaşabilirsiniz.